#### {% title "Nie za krótkie wprowadzenie do LaTeX-a" %}

# Nie za krótkie wprowadzenie do LaTeX-a

<blockquote>
  {%= image_tag "/images/knuth.jpg", :alt => "[Donald E. Knuth]" %}
  <p>
   Computers are good at following instructions, 
   but not at reading your mind. 
  </p>
  <p class="author">— Donald E. Knuth</p>
</blockquote>

Na *Sigmie* zainstalowany jest system TeX z paczki *texlive*.
Dokumentację do systemu można pobrać z serwera
[Polskiej Grupy Użytkowników Systemu TeX] [gust doc].

System TeX powstał w 1980 roku. Jego autorem jest prof. D. Knuth.

W pracowniach będziemy korzystać z najnowszej wersji 
systemu TeX zawartej w „TeXLive 2009” z programem
*xetex* w wersji 0.999.6. Do pracy z dokumentami 
techowymi będziemy używać programu *TeXworks* w wersji
co najmniej 0.1 (r.416).


## Konfiguracja TeX Live

TeX Live to ok. 35000 plików (razem, +1GB).
Pliki te są umieszczone w drzewkach. Listę drzewek otrzymamy
wykonując polecenie:

    /home/pracinf/wbzyl/.texlive2008/texmf-config,
    /var/lib/texmf,
    /home/pracinf/wbzyl/texmf, # tutaj trzymamy prywatne pliki
    /etc/texlive,
    /var/lib/texmf,
    /usr/share/texmf,
    /usr/share/texmf,  # bug! zamienić na texmf-local
    /usr/share/texmf-dist

(lista drzewek na na *Sigmie*).

System TeX konfigurujemy edytując plik *texmf.cnf*.
Plik ten odszukujemy w systemie w taki sposób:

    kpsewhich texmf.cnf
    /usr/share/texmf/web2c/texmf.cnf

Zawartość tego pliku podejrzymy tak:

    less $(kpsewhich texmf.cnf)

### Instalacja TeXLive bezpośrednio z internetu

Na stronie [TeX Live availability](http://www.tug.org/texlive/acquire.html)
znajdziemy link do instalki systemu bezpośrednio z internetu
„TeX Live installation over the Internet”:
[Linux](http://mirror.ctan.org/systems/texlive/tlnet/2008/install-tl-unx.tar.gz)
[Windows](http://mirror.ctan.org/systems/texlive/tlnet/2008/install-tl.zip).

Po rozpakowaniu archiwum, uruchamiamy skrypt:

    sudo ./install-tl

i po chwili widzimy, że będziemy musieli czekać z tydzień, zanim
zostaną ściągnięte wszystkie pakiety. Aby przyspieszyć instalację
wymieniamy domyślnie ustawiony serwer z którego pobierane są pakiety:

    sudo ./install-tl -location ftp://ftp.gust.org.pl/tex-archive/systems/texlive/tlnet/2008/tlpkg/

Domyślne ustawienie drzewek techowych:

    TEXDIR (the main TeX directory):
      /usr/local/texlive/2008
    TEXMFLOCAL (directory for site-wide local files):
      /usr/local/texlive/texmf-local
    TEXMFSYSVAR (directory for variable and automatically generated data):
      /usr/local/texlive/2008/texmf-var
    TEXMFSYSCONFIG (directory for local config):
      /usr/local/texlive/2008/texmf-config
    TEXMFHOME (directory for user-specific files):
      ~/texmf

### tlmgr – TeX Live package manager

System uaktualniamy korzystając z programu 
[tlmgr](http://www.tug.org/texlive/tlmgr.html):

Kilka poleceń na dobry początek:

    tlmgr update --all
      Make your local TeX installation correspond to what 
      is in the package repository (typically on CTAN).
    tlmgr update --list
      Report what would be updated without actually updating anything.
    tlmgr show pkgname 
      Display detailed information about pkgname, 
      such as the installation status and description

\([dokumentacja](http://www.tug.org/texlive/doc/tlmgr.html)\)


<blockquote>
  {%= image_tag "/images/bop.jpg", :alt => "[autorzy Latin Modern]" %}
  <p class="center">od lewej: P.&nbsp;Strzelczyk, B. Jackowski, J.&nbsp;M. Nowacki</p>
</blockquote>

## Fonty Latin Modern 

[Rodzina fontów Latin Modern w formacie OTF] [lm].
Ręczna instalacja w systemie? Kopiujemy archiwum do drzewka
*lokalnego* i tam je rozpakowujemy. Na koniec wykonujemy
polecenie: `mktexlsr` (albo `texhash`).



## Format *LaTeX*

Format *LaTeX* jest najczęściej używaną biblioteką makr.
Autorem tej biblioteki jest Leslie Lamport.

Inne biblioteki to:

* *plain*
* *eplain*
* *context*

Najciekawszym projektem jest *LuaTeX*.

Na zajęciach będziemy korzystać z programu *xetex*.
Program ten potrafi czytać pliki w kodowaniu UTF-8 
(domyślne kodowanie na *Sigmie*) oraz 
potrafi użyć każdy font zainstalowany w systemie.

Listę zainstalowanych fontów otrzymamy wykonując polecenie:

    fc-list

Aby zainstalować font kopiujemy plik z fontem do katalogu
*~/.fonts* i wykonujemy polecenie:

    fc-cache -v -f ~/.fonts


<blockquote>
  {%= image_tag "/images/marcin_wolinski.jpg", :alt => "[Marcin Woliński]" %}
  <p class="center">Marcin Woliński</p>
</blockquote>

## Obłożenie klawiatury dla programisty

„Starannie zaprojektowane obłożenie klawiatury, zapewniające dostęp do
wszystkich potrzebnych symboli, jest istotnym elementem wygodnego
środowiska pracy osoby zajmującej się składem tekstu. W wypadku TeX-a
wiele symboli można uzyskać za pomocą poleceń, ale ponieważ powoli
standardem kodowania tekstu staje się Unicode, tych znaków, które
zostały uwzględnione w Unikodzie, wygodniej jest używać
bezpośrednio. Oczywiście pod warunkiem, że nie wymaga to szukania
znaków w «tablicy symboli».”
Marcin Woliński. [Racjonalna polska klawiatura dla programisty i&nbsp;typografa] [mw keyboard].

Opis instalacji dla Ubuntu (i dla Fedory) łatki ze strony autora.

W terminalu przejść do katalogu */usr/share/X11/xkb/*:

    cd /usr/share/X11/xkb/

Nałożyć pobraną łatę na pliki definicyjne klawiatury poleceniem *patch*:

    sudo patch -b -p1 < ...ścieżka/do/mwplkeyb.ubuntu9.04.diff

Dla bezpieczeństwa można najprzód wykonać powyższe polecenie na próbę:

    patch --dry-run -b -p1 < ...ścieżka/do/mwplkeyb.ubuntu9.04.diff

i dopiero jeśli odpowie, że może z powodzeniem nałożyć wszystkie
łatki, wykonać polecenie powyżej.

Uaktywnić ten układ klawiatury w sposób właściwy dla danego środowiska
graficznego. W GNOME można go wyklikać z menu 

    System ↦ Preferencje ↦ Klawiatura 
      Układy ↦ Dodaj ↦ Kraj: Polska, Wariant: «International (with dead keys)». 

Z terminala można aktywować nasz układ klawiatury dla bieżącej sesji poleceniem:

    setxkbmap 'pl(intl)'

Dla trwałego efektu trzeba by je dodać do jakiegoś skryptu
inicjującego sesję X Window.


<blockquote>
  {%= image_tag "/images/jkew.jpg", :alt => "[Jonathan Kew]" %}
  <p class="center">Jonathan Kew autor XeTeX-a</p>
</blockquote>

## Przykładowy dokument w formacie LaTeX

Dokument pokazuje jak zmienić wielkość fontu, jak ustawić rozmiar strony,
jak zmienić font. Kompilujemy go tak:

    xelatex xarticle.tex

A to zawartość tego przykładowgo dokumentu *xarticle.tex*:

    :::latex
    % !TEX TS-program = xelatex
    % !TEX encoding = UTF-8
    
    % Przykładowy szablon dokumentu XeLaTeX 
    % korzystajacego z klasy „article” oraz pakietu 
    % „fontspec” ułatwiającego wybieranie fontów.
    
    \documentclass[12pt]{article} % domyślne 10pt jest za małe
    
    \usepackage{fontspec} % dokumentacja „fontspec.pdf” 
    \defaultfontfeatures{Mapping=tex-text} % konwencja: -- --- ,, ''
    \usepackage{xunicode}
    \usepackage{xltxtra}
    
    \setmainfont{DejaVu Serif} % zmień font na „DejaVu Serif”
                               % font powinien byc zainstalowany w systemie?

    \usepackage{geometry} % zobacz „geometry.pdf”
    \geometry{a4paper}
    
    \usepackage{graphicx} % polecenie \includegraphics, dokumentacja „epslatex.pdf”
    
    \usepackage[polish]{polyglossia} % najważniejszy pakiet
    
    \title{Krótki tytuł}
    \author{Hieronim Brzęczyszczykiewicz}
    %\date{} % odkomentuj aby usunąć datę lub wstaw jakąś datę między {}
             % jeśli tego nie zrobisz będzie drukowana aktualna data
    
    \begin{document}
    \maketitle % drukuj tytuł
    
    \section{Pierwsza sekcja}
 
    Akapity oddzielamy

    \em{pustym wierszem}.
    
    \subsection{Pierwsza podsekcja}
    
    Nieco tekstu…
    
    \end{document}

Wpisując tekst w powinniśmy zwrócić uwagę, że LaTeX rezerwuje
niektóre ze znaków:

    %   $   #   &   \   {   }   ^   _   ~

Są to tzw. *znaki specjalne*. Jeśli chcemy wydrukować
te znaki, to wklepujemy je odpowiednio jako

    \%  \$  \#  \& 

Poniższe cztery znaki

    "   |   <   >

też są znakami specjalnymi. Jeśli je wpiszesz, to zostaną wydrukowane
zupełnie inne znaki.


## Więcej LaTeX-a

Teraz pora na bardziej skomplikowany dokument pkazujący jak wstawiać obrazki,
tabelki, listy wypunktowane, jak wpisywać matematykę, 
jak przygotowywać bibliografię. Plik *pracka.tex* zawierający
wszystkie te rzeczy kompilujemy w taki sposób (4 przebiegi):

    xelatex pracka
    bibtex pracka
    xelatex pracka
    xelatex pracka

A to zawartość tego pliku:

    :::latex
    % !TEX TS-program = xelatex
    % !TEX encoding = UTF-8 Unicode
    
    \documentclass[12pt]{article}
    
    \usepackage{geometry}
    \geometry{a4paper}

    % Tak zmieniamy fonty, kiedy korzystamy z programu TeX + format LaTeX
    %\usepackage{lmodern}    % domyślna rodzina fontów to Latin Modern
    \usepackage{euler}      % zmień fonty matematyczne na Euler

    % Tak zmieniamy fonty, kiedy korzystamy z programu XeTeX + format LaTeX    
    \usepackage{fontspec}
    \defaultfontfeatures{Mapping=tex-text,Scale=MatchLowercase}
    \setmainfont{TeX Gyre Schola} % URW Century Schoolbook L from TeX Gyre collection
    % fc-list | egrep "TeX Gyre Schola"
    % TeX Gyre Schola:style=Bold
    % TeX Gyre Schola:style=Italic
    % TeX Gyre Schola:style=Bold Italic
    % TeX Gyre Schola:style=Regular
    %
    % albo tak
    \setromanfont[Mapping=tex-text]{TeX Gyre Schola}
    \setsansfont[Mapping=tex-text]{Myriad Pro}
    \setmonofont{DejaVu LGC Sans Mono}

    \usepackage{xunicode}   % akcentowane znaki / … / „ / ” / – / —
    \usepackage{xltxtra}    % XeTeX logo
    
    \usepackage{hyperref}
    \usepackage{color}
    \usepackage{url}
    \usepackage{graphicx}   % polecenie \includegraphics
    
    \usepackage[polish]{polyglossia}  % najważniejszy pakiet
    
    \bibliographystyle{unsrt}
    
    \title{\color{red}{Przykładowy dokument w formacie \LaTeX}}
    \author{Anonim \and Minoma}
    \date{\color{blue}{Styczeń 2004}}
    
    \begin{document}
    
      \maketitle
      \tableofcontents
      \listoffigures
      \listoftables
    
    \section{Podstawy}\label{sec:podstawy}
    Książka ,,Sekunda komputera'' przedstawia to, co komputer
    robi w~ciągu jednej sekundy -- taki jest \emph{bynajmniej} główny
    kierunek rozważań.

    Uwaga: akapity odzielamy \textit{pustym wierszem}.
    
    \section{Otoczenie verbatim}\label{sec:verbatim}
    
    W fontach maszynowych wszystki znaki mają taką samą
    szerokość. Za pomocą takich fontów składane
    są listingi lub kod programów, na przykład
     
    \begin{verbatim}
    $ fc-list | egrep "TeX Gyre Schola"
    TeX Gyre Schola:style=Bold
    TeX Gyre Schola:style=Italic
    TeX Gyre Schola:style=Bold Italic
    TeX Gyre Schola:style=Regular
    \end{verbatim}
        
    \section{Matematyka}\label{sec:wzory}
    Ten wzór wszyscy znają: \(2+2=4\), a~ten jest znany tylko
    niektórym: \[ e^{2\pi i}=-1 \] Oba wzory wpisujemy w prosty
    sposób z~klawiatury: \verb|\(2+2=4\)| oraz
    \begin{verbatim}
    \[ e^{2\pi i}=-1 \]
    \end{verbatim}
    
    \section{Więcej matematyki}
    Kilka wzorów ze strony~\cite{jsMath.examples}:
    
    \[ 
      \int_0^1 f(x)\,dx = 1 
    \]
    \[ 
      {n\choose k} \equiv {\lfloor n/p\rfloor \choose \lfloor k/p\rfloor}
         {{n\bmod p} \choose {k\bmod p}} \pmod p
    \]
    \[
      A = \pmatrix{x-\lambda & 1 & 0\cr
                     0 & x-\lambda & 1\cr
                     0 & 0 & x-\lambda\cr}
       \qquad\qquad
      \left\lgroup\matrix{a&b&c\cr d&e&f}\right\rgroup
      \left\lgroup\matrix{u&x\cr v&y\cr w&z}\right\rgroup
    \]
    
    \section{Listy}\label{sec:ksiazki}
    Inne pozycje o których wspomniano w~[\ref{sec:podstawy}] to:
    \begin{enumerate}
    \item ,,The Twenty First Century'';
    \item ,,The Upside-Down Evolution''. 
    \end{enumerate}
    
    \section{Ilustracje}\label{sec:ilustracje}
    
    Ilustracja o której mowa w tym rozdziale znajduje się u góry
    strony~\cite{wiki.docbookxsl}.
    \begin{figure}
    \caption{Całkowita wariacja (wg Bull 2004, s.~44)}
    \label{fig:wariacje}
    \begin{center}
    \includegraphics[width=.75\textwidth]{diagram}
    \end{center}
    \end{figure}
    
    \section{Tabelki}\label{sec:tabelki}
    
    Tabelka o której mowa w tym rozdziale znajduje się u góry
    strony.
    \begin{table}
    \caption{Wydatki}
    \label{tab:wydatki}
    \begin{center}
    \begin{tabular}{clr}
      &Pozycja&Kwota\\
    \hline
    1.&Opłaty&2,000\\
      &Oprogramowanie&500\\
    2.&Światło&1,000\\
    \cline{3-3}
      &Razem&3,500
    \end{tabular}
    \end{center}
    \end{table}
    
    \bibliography{pd}
    
    \end{document}

Plik z bibliografią *pd.bib*:

    :::bibtex
    @Book{Goossens.lwc,
      author       = "Michel Goossens and Sebastian Rahtz",
      title        = "{\LaTeX} Web Companion",
      publisher    = "Addison-Wesley",
      year         = "2001"
    }
    
    @Booklet{Gurari.TeX4ht,
      title        = {TeX4ht: {\LaTeX} and {\TeX} for Hypertext},
      author       = "Eitan Gurari",
      howpublished = "\url{http://www.cse.ohio-state.edu/~gurari/TeX4ht/}",
      year         = 2004,
    }
    
    @Booklet{Veillard.libxslt,
      author       = {Daniel Veillard},
      title        = {{LIBXSLT} --- The {XSLT C} library for {G}nome},
      howpublished = {\url{http://xmlsoft.org/XSLT}},
      year         = 2003,
    }
    
    @Booklet{wiki.docbookxsl,
      author       = "Wiki",
      title        = "{DocBook} {XSL} {Stylesheets}",
      howpublished = {\url{http://wiki.docbook.org/topic/DocBookXslStylesheets}},
      year         = 2004,
    }
    
    @Booklet{jsMath.examples,
      title        = {Examples of jsMath},
      author       = "Davide Cervone",
      howpublished = "\url{http://www.math.union.edu/~dpvc/jsMath/examples/welcome.html}",
      year         = 2009,
    }


## I-Ching

Ściągamy mój pakiet [I-ching Divinations] [i-ching].
Instalujemy go i poprawiamy skrypt *dod.sh*, tak
aby korzystał z fontów PFB (a nie z fontów PK).

Teraz uruchamiamy skrypt i po jego wykonaniu oglądamy wróżbę:

    gv your-divination.ps

Skrypt *dod.sh* korzysta z programu *tex*.
Czy zamiast programu *tex* można użyć programu *xetex*?


## Pandoc

[Cytat] [pandoc]: „Pandoc is a Haskell library for converting from one markup
format to another, and a command-line tool that uses this library. It
can read markdown and (subsets of) reStructuredText, HTML, and LaTeX,
and it can write markdown, reStructuredText, HTML, LaTeX, ConTeXt,
PDF, RTF, DocBook XML, OpenDocument XML, ODT, GNU Texinfo, MediaWiki
markup, groff man pages, and S5 HTML slide shows.”


#### Linki

[gust doc]: http://www.gust.org.pl/doc "Dokumentacje — GUST"
[lm]: http://www.gust.org.pl/projects/e-foundry/latin-modern/download "Latin Modern collection"
[mw keyboard]: http://marcinwolinski.pl/keyboard/ "Racjonalna polska klawiatura dla programisty…"

[i-ching]: http://www.ctan.org/tex-archive/fonts/psfonts/i-ching/ "I-Ching Divinations" 

[pandoc]: http://johnmacfarlane.net/pandoc/ "Pandoc"